De spirituele kant en de invloed daarvan op de draaglijkheid van lijden
Hans Evers, geestelijk verzorger LUMC

Spirituele en psychosociale zorg zijn een essentieel deel van goede palliatieve zorg, maar voor veel zorgverleners ook de lastigste. De lichamelijke en sociale kant zijn vaak praktischer en concreter. Vragen als hoe herken je of er mogelijke problemen in het spirituele en/of psychosociale domein liggen? en als er problemen zijn wat dan? staan centraal. Het Ars Moriendi model van Carlo Leget is een praktisch instrument, waar vanuit de vijf thema’s afscheid, lijden, autonomie, schuld en hoop gekeken wordt naar de spirituele situatie van een patiënt. Aan de hand van dit model belicht Hans Evers de diverse aspecten die kunnen spelen in de spirituele en psychosociale domeinen en hoe je als huisarts of wijkverpleegkundige hier mee om kunt gaan.

Opioid Saving Strategy
Michel Wagemans, anesthesioloog - Reinier de Graaf Groep
Opioid Saving Strategy is een behandelingsstrategie voor somatische pijn waarmee lagere pijnscores en minder spoedvisites worden beoogd. Opioïden blijven de eerste keus bij de aanpak van matige tot ernstige pijn bij patiënten met kanker. Daarnaast worden paracetamol en NSAID’s veelvuldig toegepast. Bij verergering van pijn wordt meestal de dosering van de opioïden primair verhoogd, wat echter kan leiden tot meer opioïd gerelateerde bijwerkingen. Ook komt het regelmatig voor dat patiënten slecht reageren op opioïden. In dergelijke situaties kunnen adjuvantia de oplossing zijn.
Adjuvante analgetica zijn officieel geneesmiddelen met een primaire indicatie anders dan pijn, maar met pijnstillende eigenschappen onder bepaalde omstandigheden en bij voorkeur in combinatie met opioïden. Michel Wagemans zal ingaan op de indeling van de verschillende middelen voor vormen van pijn. Met kennis en de juiste toepassing van adjuvantia kan voorkomen worden dat bij verergering van de pijn standaard het opioïd moet worden verhoogd.